سوال این است : کسانی که در دریا می میرند و در همان جا خوراک ماهی ها می شوند و یا مثلا بخاطر منفجر شدن بمب، بدنشان متلاشی می شود، چگونه قرار است در اولین شب مردن، بدنشان دچار فشار قبر شود؟!
ساده ترین جوابی که به این شبهه داده می شود اینست که هر چند ارواح انسان ها بعد از مردن، وارد عالَم برزخ شده و در آنجا ممکن است دچار فشار قبر بشوند، اما اين فشار بدان معنا نيست كه مشاهده كنيم ديوارهاي قبر از دو طرف به هم نزديك شوند و جسد ميّت در فشار و تنگنا قرار گيرد.
واقعیّت اینست که اين فشار، عذابي است كه در وراي اين عالَم مادّی، دامن گير مرده مي شود و با چشم ظاهری قابل درك نيست. علت این امر آنست که فشار قبر، مربوط به یک بدن دیگری است که در آن عالَم به او داده می شود که به «بدن مثالی» یا «بدن برزخی» معروف است.
به بيان ساده تر روح انسان پس از مرگ و انقطاع از بدن مادّى، در جسم لطيفي قرار ميگيرد كه هر چند مانند بدن معمولی، درد و لذّت را درک می کند، اما بسياري از ویژگی های بدن مادّي را ندارد؛ از جمله اینکه با چشم ظاهری قابل دیدن نیست. (1)
بنابراین فشار قبر به اين معنا نيست كه قبر ظاهریِ مرده را بر او تنگ كنند كه بدن مادّی او در فشار قرارگيرد. (زیرا بدیهی است که جسد مرده بعد از دفن شدن، هیچ حرکت و حسّی ندارد و بعد از مدّتی متلاشی شده و از بین می رود.) بلكه منظور اینست که بدن برزخی او (که قابل دیدن هم نیست) دچار فشار و عذاب غیر قابل تصور می شود.
از اين رو اگر مردهاى را بسوزانند، يا آن را بخورند، يا به دريا بيندازند باز هم مسائل شب اول قبر و فشار قبر، براى آنان خواهد بود.
در تفسیر نمونه در توضیح مطالب بالا چنین آمده است:
... روح انسان بعد از پايان زندگىِ اين جهان در اجساد لطيفى قرار مى گيرد كه از بسيارى از عوارض اين مادة كثيف بر كنار است و چون از هر نظر شبيه اين جسم است، به آن «قالب مثالى» يا «بدن مثالى» مى گويند كه نه به كلى مجرّد است، و نه مادّى محض، بلكه داراى يك نوع «تجرّد برزخى» است.
بعضى از محققان آن را تشبيه به وضع روح در حالت خواب كرده اند كه در آن حال ممكن است با مشاهده نعمت هايى به راستى لذت ببرد و يا بر اثر ديدن مناظر هولناك، معذّب و متألّم شود، آن چنان كه گاه واكنش آن در همين بدن نيز ظاهر مى شود، و به هنگام ديدن خواب هاى هولناك، فرياد مى كشد، نعره مى زند، پيچ و تاب مى خورد، بدن او غرق عرق مى شود.
حتى بعضى معتقدند كه در حال خواب به راستى روح با قالب مثالى فعاليت مى كند و حتى بالاتر از آن معتقدند كه ارواح قويّه در حال بيدارى نيز مى تواند همان تجرّد برزخى را نيز پيدا كند، يعنى از جسم، جدا شده و با همين قالب مثالى به ميل خود، و يا از طريق خواب هاى مغناطيسى در جهان سير كند و از مسائلى با خبر گردد.
مرحوم علامه مجلسى ضمن بيان اين مطلب در بحار الانوار تصريح مى كند(2) كه تشبيهِ حالت برزخ به حالت رؤيا و خواب در بسيارى از اخبار، وارد شده و حتى امكان دارد نفوس قويّة عاليّه داراى جسدهاى مثالى متعددى باشند، و به اين وسيله رواياتى كه مى گويد: امامان نزد هر كس در حال جان دادن حاضر مى شوند نياز به توجيه و تفسيرى نخواهد داشت.(3)
1. در برخی روایات، به این نوع بدن نیز اشاره شده است. رک: الكافي، ج3 ، ص244
2. بحار الانوار، جلد 6، ص 271
3. تفسیر نمونه، ج14، ص 323
