در جواب این سؤال باید بگوییم هر چند رنگ سياه در اسلام كراهت دارد ولي اين حكم به طور صد درصد نبوده و در چند مورد، استثنا شده و کراهتی ندارد. برخی از این موارد عبارتند از:
1- پوشیدن لباس سیاه در مراسم عزاداري
استفاده از رنگ مشكي در مراسم عزاداري كراهتي ندارد و اگر آن مراسم عزاداری، برای معصومین باشد ثواب هم دارد. محکم ترین دلیل این مطلب، اینست که خود ائمه به صورت عملی چنین کاری را تأیید کرده اند؛ مثلا امام حسن (علیه السلام) در سوگ اميرالمؤمنین على (علیه السلام) جامة سياه بر تن كرد و با همين جامه به ميان مردم آمد.(1)
مراجع تقلید نیز بر همین اساس استفاده از لباس سیاه برای عزاداری را مکروه نمی دانند؛ مثلا آیت الله مکارم شیرازی در این زمینه می فرمایند: «با توجه به اینکه لباس مشکی در عزای اهل بیت تعظیم شعائر الهی محسوب می شود، اشکالی ندارد و مکروه نیست.»(2)
تأثیر روانی پوشیدن لباس سیاه در هنگام عزاداری نیز قابل توجه است، زیرا يكى از آثار رنگ سياه، آن است كه اين رنگ به صورت طبيعى، رنگى حزن آور و دلگير و مناسب عزا و ماتم است. از همين رو، بسيارى از مردم جهان از اين رنگ براى اظهار اندوه در مرگ دوستان و عزيزان خود استفاده می کنند. کسی که در ماتم عزيزان خويش، جامة سياه مىپوشد با اين عمل مىخواهد بفهماند که عزيز از دست رفته، ماية روشنى چشم و فروغ ديدگانم بود و از دنیا رفتن او زندگى را در چشمم تيره و تار ساخته است.(3)
2-استفاده از حجاب مشکی برای زنان
از نظر اسلام، حجاب زن باید پوشانندة بدن او باشد و همچنین هنگام مواجهه با نامحرم جلب توجه ننماید. بدیهی است که رنگ مشكي در مقايسه با رنگ‌هاي ديگر به نحو شایسته پوشش غليظ‌تر و بهتری را برای زن تأمين مي‌كند.
استفاده از حجاب مشكي بر خلاف ادعاهاي به ظاهر علمي بعضي از افراد، نه تنها عارضة منفي ندارد، بلكه با فلسفة حجاب، يعني عدم تحريك و ايجاد آرامش رواني در جامعه نيز سازگار است. امروزه در روان‌شناسي رنگ‌ها، اين كه رنگ مشكي باعث تحريك و جلب توجّه نميشود، يك واقعيّت مسلّم است.
«ماکس لوشر» در كتاب روان‌شناسي رنگ‌ها دربارة رنگ سياه می گوید: «رنگ سياه نمايانگر مرز مطلق است.» خانمی که از حجاب مشكي استفاده مي‌كند با اين كار، مرز كاملي بين خود و افراد نامحرم ايجاد مي‌نمايد. او مي‌خواهد نشان دهد كه نامحرم حقّ ندارد به اين حريم نزديك شود؛ زيرا اين حريم، حريم حيا و عفّت است، نه جاي بي‌حيايي و هوسبازي؛ همچنين در همين كتاب آمده است كه «سياه به معناي (نه) بوده و نقطة مقابل آن (بله) يعني رنگ سفيد است.» بنابراين، وقتي بانوان در مقابل نامحرم از حجاب مشكي استفاده مي‌كنند، در واقع مي‌خواهند به او (نه) بگويند؛ و در مقابل، آنهايي كه لباس سفيد و روشن مي‌پوشند، در واقع راه نگاه‌ها را به سوي خود باز مي‌گذارند.
از نظر رواني نيز وقتي انسان پارچة مشكي را مي‌بيند، ديگر چندان رغبتي براي نگاه كردن ندارد و خودبه‌خود نظر را برمي‌گرداند؛ و در مقابل، نگاه به رنگ‌هاي روشن چشم را باز مي‌كند و براي ديدن و استمرار آن رغبت ايجاد مي‌كند.
اما عدّه‌اي با پذيرش اين پيش‌فرض كه استفاده از حجاب مشكي، هميشة نشانة عزا و فقدانِ شادي است، تلاش مي‌كنند افرادِ استفاده كننده از حجاب هاي مشكي را افراد غمگين، و افراد استفاده كننده از لباس‌هاي رنگين را افراد شاد بدانند؛ حال آن‌كه اين تصوّر و پيش‌فرض، نادرست است؛ زيرا نه همة افرادي كه از حجاب‌هاي مشكي استفاده مي‌كنند، لزوماً افراد غمگيناند، و نه همة افرادي كه از لباس‌هاي رنگين استفاده مي‌كنند، لزوماً افراد شادي هستند. علاوه بر اینکه گاهي از نظر عده‌اي پوشيدن لباس مشكي نشانة زيبايي است؛ و یا گاهي پوشش مشكي، نشانة وقار و سنگيني بوده و در خیلی از مجالس رسمی معمولا از لباس تیره رنگ استفاده می شود.
البتّه باید توجه کرد که اسلام به روحیة خانم ها نیز توجّه کرده است و گفته زنها در مجالسي كه افراد نامحرم حضور ندارند، مثل مجالس زنانه و همچنين در حضور شوهر و افراد محرم، مي‌توانند از زيورآلات و لباس هاي شاد و روشن استفاده نمايند و حتي در روايات به استفاده از زينت‌ها و زيباترين لباس ها در مقابل همسر تشويق شده‌اند؛ زيرا همان‌گونه كه حجاب و پوشش، نياز فطري انسان، خصوصاً زنان است، استفاده از زيورآلات و خودآرايي نيز نياز فطري انسان، مخصوصاً بانوان است.(4)
منبع: کتاب پاسخ به شبهات دینی، حسین جمالی، ص65
1. شرح نهج البلاغه، ج 16، ص 22
2. دیگر مراجع نیز نظراتی مشابه همین نظر دارند؛ رک به: كتاب «مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجعِ تقلید»، سید محسن محمودی، ج3، ص 19
3. برای مطالعة بیشتر در زمینة پوشيدن لباس سياه در عزاداري، به کتاب «سیاهپوشی در سوگ ائمه نور (ع)» تألیفِ «علی ابوالحسنی منذر»، مراجعه کنید.
4. حجاب شناسی، حسین مهدی زاده، فصل (کارآمدی چادر و حجاب مشکی)
